.
Op zondag 28 aug was Bessel van der Kolk te gast in Zomergasten.
Bessel van der Kolk is een Nederlands-Amerikaans psychiater en emeritus-hoogleraar, die vooral onderzoek heeft gedaan naar posttraumatische stress. In het programma Zomergasten mocht Janine Abbring deze bijzondere man interviewen wat een nog bijzonderder gesprek opleverde.
.
Bessel legt in dit korte Youtube filmpje uit wat het belangrijkste verschil is tussen trauma en stress.
.
Het interview begint met de zorgwekkende feiten en cijfers.
- Meer dan de helft van de Nederlanders heeft ooit een traumatische gebeurtenis meegemaakt.
- 1 op de 5 kinderen wordt seksueel misbruikt.
- Bij 1 op de 3 volwassen stellen is sprake van fysiek geweld.
Dit zijn alleen nog maar de geregistreerde gevallen.
.
Op de vraag wanneer de term PTSS (in het Amerikaans PTSD) is uitgekomen, antwoordde Van der Kolk het volgende…..
“PTSS is een term die in 1980 pas uitkwam en refereerde naar een zwaar trauma. Een gebeurtenis die bijna nooit voorkwam.
Het gegeven ‘een gebeurtenis die bijna nooit voorkwam’ zegt iets over ons, als specialisten. Het zegt hoe blind wij waren hoeveel ellende er in de wereld was. Het kwam dus meer voor dan we dachten.
.
Op de vraag of er in de huidige samenleving voldoende oog voor traumatische gebeurtenissen is en de gevolgen hiervan, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Nee. Kijk maar naar het nieuwsbericht wat we net samen hebben gekeken wat ging over de
het ongeval met een vrachtwagen in de kleine buurtschap Zuidzijde in de Hoeksche Waard waarbij zeven doden en zeven gewonden zijn gevallen.
Er wordt alleen gesproken over een mechanisch probleem bij de vrachtwagen en er wordt geen woord gerept over de invloed op deze mensen. Terwijl een trauma ontzettend lang in je lichaam blijft zitten. Dus ik zou eerder benieuwd zijn naar wat het met deze mensen en kinderen doet.
.
Op de vraag waarom hij heeft gekozen voor een fragment uit de serie Ted Lasso, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“De film Ted Lasso gaat over een rancuneuze clubeigenaar die een stelt American football-coach aanstelt om de dolende Britse voetbalclub van haar ex-man ten gronde te richten. Deze Ted Lasso – type Mr. Nice Guy uit Kansas – weet niets van voetbal, en wordt al snel afgemaakt door pers, publiek en spelersgroep. Maar uiteindelijk lijkt niemand bestand tegen de eindeloze, bijna onmenselijke goedheid van Lasso. Acteur Jason Sudeikis was niet eerder zo goed als in de titelrol, en de niet zo subtiele cultuurverschillen komen verrassend leuk uit de verf in deze hartverwarmende popcorncomedy. Deze film maakt heel mooi duidelijk waarom iemand geworden is wie hij is geworden. Wat empathie doet en een beetje begrip waarom iemand alleen maar boos of opstandig reageert. Het komt bijzonder in beeld dat Ted Lasso een andere aanpak wil hanteren en daarmee tegen onbegrip aanloopt”.
.
Op de vraag wat dissociatie is, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Dissociatie is je emotioneel afsluiten van de situatie. Dat laat de film ‘Fearless Peter Weier heel duidelijk zien.
Fearless is een bijzondere film die gaat over een Architect Max Klein (Bridges). Max overleeft een vliegtuigramp, net als een jonge vrouw, Carla Rodrigo (Perez). Na de crash wordt hij een ander mens, denkt dat hij onsterfelijk en onkwetsbaar is, tot groot ongenoegen van zijn vrouw Laura (Rossellini). Therapeut Bill Perlman (Turturro) confronteert maanden later Max met Carla en daaruit ontstaat een diepe en spirituele vriendschap. Bij momenten emotioneel angstig, eng en griezelig drama, naar de gelijknamige roman van Rafael Yglesias, die ook het scenario schreef”.
.
Op de vraag wat EMDR is en hoe dat doorwerkt in je brein, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“EMDR betekent Eye Movement Desensitization and Reprocessing. Het is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals een ongeval, seksueel geweld, een geweldsincident of oorlogstrauma. EMDR werd meer dan 25 jaar geleden voor het eerst beschreven door de Amerikaans psychologe Francine Shapiro. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkeld tot een volwaardige en effectieve therapeutische methode.
EMDR werd in het begin beschouwd en veroordeeld als een belachelijke methode. Na onderzoeken en research kom je er achter welke methode, die je eerste veroordeelde of belachelijk vond, toch heel goed blijkt te werken”.
Bessel heeft een fragment uitgekozen waarin een vrouw (na een auto-ongeluk) een EMDR sessie ondergaat en verteld daarna:
“Traumatische herinneringen veranderen niet als je daar niets mee doet. Ze blijven actief, inclusief de bijbehorende emoties, die vaak in het heden opnieuw worden opgeroepen/tot leven worden gebracht door prikkels en triggers.
Het verschil tussen herinnering en herbeleving – wat vaak door geuren, situaties en je omgeving wordt getriggerd – wordt milder. De gevoelens kunnen enigszins nog terugkomen op de vlakte, maar je hersenen weten dat de herinnering bij het verleden hoort en niet bij het heden.
Na een EMDR sessie kun je de situatie waar je trauma is ontstaan, vertellen met het idee (van je hersenen) dat het ooit dáár heeft plaatsgevonden, maar je lichaam (de emoties ) zijn volledig in het nu.
Een trauma gaat namelijk altijd over het verleden. Je hersenen weten dit (vooral na EMDR), maar zonder EMDR weten je hersenen wel dat het gaat om het verleden, maar je zenuwstelsel, je lichaam en de emoties hebben die nieuwe verbinding nog niet gelegd”.
.
Op de vraag waarom we het gaan hebben over TRC waarheidscommissie, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Na jaren van onderhandeling tussen het African National Congress en de Nasionale Party kwam de Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie tot stand in mei 1995.
We kunnen de waarheid vertellen en vergeving van elkaar vragen, zodat we elkaar niet vermoorden. Dat is een belangrijk aspect om verder te kunnen na trauma.
De documentaire ‘Children of the light’ vertelt het levensverhaal van Nobelprijswinnaar Desmond Tutu, een van de vaders van het hedendaagse Zuid-Afrika.
.
Bisschop TuTu wilde met pensioen gaan maar toen vroeg Nelson Mandela hem voor de waarheidscommissie, iets waar hij sterk in geloofde.
Belangrijk bij vergeving is zeggen dat we ons verleden hebben verwerkt, zo effectief mogelijk. Daarmee bedoel ik niet dat we ontkennen wat er is gebeurd. Vergeving draait grotendeels om ‘het beest’ recht in de ogen aangekeken.
Uiteindelijk was deze commissie verbaasd, dat de mensen die gruwelijke dingen hebben meegemaakt, uiteindelijk in staat zijn tot vergeving. Puur omdat ze gehoord en gezien zijn, dat hun belevenissen hebben plaatsgevonden. Ze zijn niet weggestopt, maar gehoord. Hun ervaringen mochten er volledig zijn en werden geheel of gedeeltelijk geheeld, waardoor ze nu onderdeel zijn van de geschiedenis.
Verzoening is het werk van ons allemaal !!!
Wat typerend is voor deze documentaire en deze commissie in Zuid Afrika, was het hulpmiddel muziek en dans.
In westerse maatschappij wordt vaak alcohol of drugs gebruikt als we ons slecht voelen. De Afrikaanse cultuur danst en zingt door hun gevoelens heen. Muziek is ouder dan taal”
.
Op de vraag of hechtingsproblematiek ook een trauma is, antwoordde Van der Kolk het volgende….
.
“Edward John Mostyn Bowlby was een Britse psychiater die bekend is geworden door zijn theorieën over hechting tussen opvoeders en kinderen. Hij benadrukte het belang van een goede interactie tussen hen om een goede hechting tot stand te laten komen.
De gehechtheidstheorie van Bowlby beschrijft hoe vroege ervaringen in relatie met opvoeders van belang zijn bij de ontwikkeling van het zelfbeeld van kinderen. Bovendien hebben deze vroege ervaringen invloed op relaties en vriendschappen die iemand later aangaat.Harry Harlow was een wetenschapper die deze theorie wilde begrijpen en deed onderzoek in zijn documentaire ‘Motherlove’.
.
Dat onderzoek gebeurde met kleine babyaapjes die in een ruimte met ‘speelgoed’ kwamen zonder hun moeder die geborgenheid zou kunnen geven. Deze aapje reageerde heel angstig en bang.
Conclusie was dat deze aapjes (dus ook kleine kinderen) meer contact en veiligheid nodig. Je zou bijna denken dat voedsel het belangrijkste zou zijn. Echter laat dit experiment heel duidelijk dien dat een aapje (of klein kindje) maar een paar keer per dag voedsel nodig heeft en veel meer aandacht, warmte en geborgenheid behoeft.
Spelen en (nieuwe dingen) ontdekken lukt alleen als je je veilig voelt. Je hersenen maken juist in de beginperiode van je leven deze verbindingen aan van veilig of onveilige hechting.
Leer je geen veilige verbinding te maken of is je dat ontnomen in je beginperiode, dan wil je – zelfs als je volwassen bent – ook geen nieuwe dingen leren of ontdekken.
.
Hechtingsproblemen worden van generatie op generatie doorgegeven als dit niet wordt gezien, geheeld en doorbroken.
Het is natuurlijk heel logisch – als je het niet krijgt als je klein bent – dat het dan heel moeilijk is om deze veiligheid wel aan je eigen kinderen te geven of oprecht en emotioneel van ze te houden. Deze kinderen (van emotioneel ontwrichte ouders) groeien vaak op als emotioneel gevoelloos maar wel heel rationeel. Empathie kun je bijna niet van ze verwachten. Aanraking is dus een belangrijk aspect binnen de opvoeding maar ook als hulpverlener.
In mijn studie was dit (nog) niet bekend en werd er geen aandacht aan aanraking geschonken. Vandaag de dag zie je fysiek contact ook nog te weinig op de werkvloer tussen de relatie van hulpverlener en patiënt. Terwijl dit zo belangrijk is.
.
Wel wil ik even benadrukken – over het thema ‘onveilige hechting die wordt doorgegeven’ dat er ook uitzonderingen zijn. Er zijn namelijk ook mensen, docenten of verpleegkundigen die als kind in hun veiligheid getraumatiseerd zijn en nu hun expertise hebben om anderen hiermee te helpen”.
.
Op de vraag hoe het komt dat veel volwassenen denken dat ze niets waard zijn of een slecht persoon zijn, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Dat laat de film ‘Fanny and Alexander duidelijk zien.
De film gaat over twee jonge kinderen die opgroeien begin twintigste eeuw in een liefdevolle, uitbundige Zweedse theaterfamilie. Maar na de vroegtijdige dood van hun vader trouwt hun moeder met een kille geestelijke die niets van levensvreugde moet hebben. Ontroerend mooi vormgegeven, autobiografische familiesage wordt verteld vanuit het perspectief van de kleine Alexander, een jongetje dat met zijn marionetten en laterna magica een geheel eigen wereld creëert.
De reden waarom ik het belangrijk vind om deze film te noemen is om duidelijk te maken – als je als kind mishandeld of genegeerd wordt – dat een kind dit ervaart als ‘ik ben een slecht mens’. Het bijzondere van deze film is dat Fanny en Alexander elkaar hebben en steun hebben aan elkaar.
Een kind geeft altijd zichzelf de schuld en kent geen andere werkelijkheden. Daarmee bedoel ik – als je tegen een kind zegt: ‘goh wat ben je een leuk jochie’, zal een kind nooit zeggen: ‘nou…ik ken meer kinderen en sommige zijn leuker en andere minder leuk’.
Een kind kan die vergelijking (nog) niet maken. De enige mogelijkheid bij bijvoorbeeld kindermishandeling is dus te denken, ‘oké, ik ben slecht, anders gebeurde me dit niet’. Het vervelende van die gedachte ‘ik ben een slecht mens’, is vaak levenslang. Gevolg is dat deze kinderen of volwassenen (vaak hun hele leven) zichzelf haten.
Als je dergelijke mishandelingen niet kunt delen met je broers of zussen of een goed vriendje waarmee je kunt sparren over de situatie en deze de situatie erkent, dan blijf je dus denken dat jij een slecht persoon bent. Dat is een diep gevoel van eenzaamheid wat grote problemen geeft als je opgroeit.
.
Op de vraag of hij iets wil vertellen over zijn boek ‘Traumasporen’ en de relatie met zijn eigen ouders en opvoeding, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Mijn vader moest vroeger in het kamp orders opvolgen. Doen wat er gezegd werd, zonder tegenspraak. Als 3 jarig kind wist ik al ergens dat dit niet klopte, dat mijn vader met ons precies zo omging als in de kampen bij hem werd gedaan. Ik heb dat ook gezegd, waarna ik werd opgesloten in de kelder, alvorens eerst een paar klappen te hebben gekregen. “ik zal zoet zijn papa!!” schreeuwde ik dan. Doordat ik dit zei, heb ik veel minachting naar mezelf gevoeld, juist omdat ik wist dat er iets niet klopte aan zijn omgang met ons. Ik ben daardoor een heel rebels jongetje geworden.
Als volwassene heb ik daar therapie voor gehad en ik deed het innerlijk werk. Ik kwam erachter, elk thema dat ik bij mijn cliënten aanraakte moest ik eerst zelf ook helen. En gaandeweg mijn leven dealde ik ermee. Maar ik had inderdaad wat werk te doen, met mezelf.
De meeste therapeuten worden therapeut om zo ook met hun eigen achtergrond en verleden bezig te zijn.
In de westerse maatschappij wordt nog te vaak naar medicijnen gegrepen als men zich ‘niet goed’ voelt. Zie deze korte YouTube introductie waarin Bessel zijn visie hierop geeft.
.
Op de vraag wat de meerwaarde is van een wounded healer, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Je moet weten waar het pijn doet, en dat weten gewonde healers.
Je dient te begrijpen waar mensen doorheen gaan of zijn gegaan.
Je moet weten hoe het is om heel bang, boos of bedroefd te zijn en/of om je verlaten te voelen. Om een goede therapeut te worden, zijn dat hele belangrijke aspecten om zelf ervaren te hebben.
Gewonde genezer is een term die is bedacht door psycholoog Carl Jung. Het idee stelt dat een analist gedwongen is om patiënten te behandelen omdat de analist zelf ‘gewond’ is.
Waar Jung ook naar refereert in zijn boek ‘The Wounded Healer’.
.
Op de vraag waarom Bessel een fragment uit de film ‘De aanslag’ gekozen heeft, antwoordden Van der Kolk het volgende…
“De aanslag is een film uit 1986 van Fons Rademakers met in de hoofdrollen Derek de Lint, Marc van Uchelen, John Kraaijkamp sr. en Monique van de Ven. Het scenario van de film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Harry Mulisch uit 1982.
De film gaat over een 12 jarig bang jongetje in de oorlog. Het jongetje had een verschrikkelijk trauma opgelopen omdat er iemand was vermoord en het lijk bij hen voor op de stoep lag. De familie was dus ongewild betrokken bij een aanslag. Dit jongetje werd vervolgens getroost en kreeg veiligheid van een politieagente.
Jaren later werd hij verliefd op een vrouw die deze gevoelens opnieuw aanwakkerde, waardoor ook de herinnering aan zijn verschrikkelijke trauma beetje bij beetje opnieuw omhoog kwam.
Elke levensfase werd deze jongen/man opnieuw geconfronteerd met de oorlog en dit trauma. Het voorval heeft zijn leven niet onmogelijk gemaakt, hoewel hij wel herbelevingen en nachtmerries had, leefde hij wel zijn leven. Maar juist omdat het zo’n ingrijpende gebeurtenis was, lag deze constant op de loer in zijn volwassen leven. Helemaal toen hij flash backs kreeg”.
.
Op de vraag of kindtrauma invloed heeft op je volwassen leven, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Ja. Als je bijvoorbeeld verkracht bent geweest op je 14e, daarna zelf moeder mag worden en je dochter 14 jaar is/wordt, grote kans dat jouw trauma weer omhoog komt en het zou het zomaar kunnen zijn dat je niet meer voor je eigen dochter kunt zorgen. Trauma blijft je dus achtervolgen.
Trauma achtervolgt je niet alleen in je gezin van herkomst of je huidige gezin, maar trauma wordt getriggerd in je alledaagse leven en in je diepe emoties. Die dingen gebeuren plotseling, van het ene op andere moment. Dan voel je je in het heden alsof je in het verleden leeft, alsof je plotseling wilt wegrennen, bij je vrouw weg wilt gaan, wilt vluchten of wilt schreeuwen, en je weet niet waarom. Dàt zijn trauma reacties. Het zijn automatische trauma associaties die in je hersenen gemaakt worden en in je lichaam vastzitten”.
.
Op de vraag waarom hij voor een fragment uit de film ‘The Hurt Locker’ heeft gekozen, antwoordde Van der Kolk het volgende….
“Deze film gaat over een groep Amerikaanse elitesoldaten die in Irak belast is met een levensgevaarlijke opdracht: bommen ontmantelen in het heetst van de strijd. Wanneer sergeant James de leiding krijgt over een getraind ontmijningsteam, sleept hij zijn ondergeschikten roekeloos mee in een dodelijk kat-en-muisspel met de vijand. De dood laat hem schijnbaar onverschillig. Terwijl de mannen hun losgeslagen leider onder controle proberen te houden, explodeert de stad in chaos.
Deze film refereert naar het feit dat mensen (vooral traumatische en bijvoorbeeld oorlogsveteranen) hun gevoelens wegstoppen. Het woord ‘locker’ zegt het al. Hun pijn zit in een locker/kluis. Mensen in hun omgeving zien wel ‘rare’ dingen gebeuren, maar de persoon zelf heeft dat vaak niet in de gaten.
.
Op de vraag wat hij bedoelt met ‘voorbeeldige ouders creëren’, antwoordde Van der Kolk het volgende…
“Daarom heb ik de film ‘Doubt’ uitgezocht.
Deze film gaat over Zuster Aloysius (gespeeld door Merel Streep) die in de jaren zestig de wind er goed onder heeft op een katholieke school in de Bronx, New York. Schoolpastoor Brendan (Hoffman) vindt dat er wel wat aardiger gedaan kan worden tegen de leerlingen. Maar als de jonge, naïeve zuster James (Adams) aan Aloysius vertelt dat hij de enige zwarte leerling van de school achter gesloten deuren even apart nam, rijzen er al snel onaangename verdenkingen. Het is een intrigerend psychologisch drama. Het op een Pulitzer-prijswinnend toneelstuk gebaseerde script en het goede spel leverden vijf Oscarnominaties op.
De reden dat ik deze film aankaart is omdat deze film gaat over welke keuzes je maakt als ouder, wat je toelaat (voor je kind) en welke familiegeheimen er worden doodgezwegen uit angst.
Er zijn ontzettend veel mensen die nare jeugdervaringen hebben gehad. Daarom gebruik ik de methode ‘psycho drama’. Daarin leer je mensen nieuwe positieve ervaringen aan die zij nooit gehad/gekend hebben? De vraag die vaak voorop staat in een consult is: ‘Wat heb je gemist, wat heb je niet gekregen? Maar tijdens zo’n psycho drama sessie, ligt de nadruk vooral op, ‘wat had je nodig?’
Daarbij creëren we een soort van voorbeeldige ouders. Wat zou de voorbeeldige ouder hebben gedaan of gezegd hebben, wat had je nodig?
De patiënt weet dat een ander – even tijdelijk – de rol van de voorbeeldige ouder ‘speelt’ en voelt direct daarna een soort van rust. Hij of zij heeft dan gekregen wat hij of zij eigenlijk nodig had in de situatie die als trauma is opgeslagen, waardoor bepaalde steun wordt gegeven die zij nooit gehad en gekend hebben.
.
Mensen kunnen door de meest verschrikkelijke ervaringen heengaan, zolang ze zich maar gezien, gehoord en gesteund voelen.
Buitenom het feit dat trauma ontzettend pijnlijk is, is de eenzaamheid tijdens je trauma nog veel pijnlijker. Dàt is vaak het grootste deel wat trauma in leven houdt. Als iemand het niet ziet, wil zien, ontkent of afdoet als onzin of als overdreven”.
.
Lieve lezer, het was een lange ‘zit’ maar meer dan de moeite waard om dit geweldige interview te mogen zien.
Als laatste werd het interview afgesloten met een liedje van Joan Baez – ‘We shall overcome’, wat je via DEZE LINK kunt zien en beluisteren.
.
Op de vraag wat Bessel vond wat De Volkskrant over hem had geschreven, dat hij gevaarlijk zou zijn, antwoordde Van der Kolk het volgende…
De mensen van de Volkskrant die hebben geschreven dat ik een gevaar zou zijn voor de Nederlandse maatschappij, zijn wellicht bang voor de werkelijkheid. Bang voor trauma, bang dat er een beerput wordt opengetrokken. Het zijn vaak de mensen die hun ogen sluiten voor alle (kinder)mishandelingen die ooit hebben plaatsgevonden (en nog)?
Verder maakt het me helemaal niets uit.
.
Mijn conclusie:
Nu begrijp ik waarom Bessel of zijn uitspraken als gevaarlijk worden bestempeld. Ja, Bessel van der Kolk is gevaarlijk. Want na het kijken van dit interview kun je nooit je ogen meer sluiten. Na het kijken van dit interview of het lezen van dit blog kom je er wellicht achter hoe diep trauma in je lichaam zit en hoe het je huidige leven en relaties bepaalt.
Bessel van der Kolk: “Als je de waarheid niet kunt vertellen, gaat het in je lichaam zitten en breekt het je hart”. Daarmee word je vaak zelf verbitterd en breek je andermans hart”.
.
Als laatste wil ik graag van de gelegenheid gebruik maken om mijn complimenten uit te spreken naar Janine Abbring die dit geweldige interview mocht leiden.
.
Ps:
Naar aanleiding van dit interview en de waardevolle informatie die Bessel met ons heeft gedeeld, refereer ik graag nog even naar mijn laagdrempelige online trainingen die je wellicht verder kunnen helpen. T/m 30 september 2022 met 50% korting.
.
Bessel sprak in dit interview naar de invloed van onze eigen kinderen. Wil jij ook graag anders leren kijken naar (je) kinderen, dan is mijn online training ‘Anders Leren Kijken Naar Je Kind’ een hele mooie kleine stap. Lees HIER meer info.
.
Ook refereert Bessel naar ons gezin van herkomst, wat opvoeding met ons doet en hoe bepaalde dingen zich blijven herhalen en van generatie op generatie kunnen worden doorgegeven. In mijn online training ‘Stop Met Opvoeden’ leg ik je graag uit hoe onze opvoeding doorwerkt via onze kinderen en hoe je bepaalde patronen kunt doorbreken. Lees HIER meer info.
.
Ook gaf Bessel een mooi voorbeeld van hoe je bepaalde dingen in je kind herkent als je getraumatiseerd bent, en dat jouw kind vaak representant staat voor het traumatische kind in jezelf. In mijn online training ‘Leer Zelf De Taal Van Je Kind Te Verstaan’ neem ik je bij de hand om dergelijke signalen liefdevol te mogen zien. Lees HIER meer info.
.
Zoals Bessel ook uitlegde was dat we – vaak onbewust – een innerlijk kind bij ons dragen.
Voor de mensen die benieuwd zijn naar hun eigen innerlijke familie heb ik een mooie online training gemaakt over bepaalde delen van jezelf. Als je bepaalde stukken van jezelf namelijk kunt zien, dan kun je ze ook makkelijk (aan)zien bij een ander. Lees HIER meer info.
.
En hiermee wil ik met veel dankbaarheid dit lange – doch waardevolle – blog afsluiten.
.
Mocht dit blog interessant zijn voor andere mensen in je omgeving of netwerk? Deel het dan alsjeblieft. Laat waardevolle informatie nooit zomaar liggen.
Wellicht zullen ze je dankbaar zijn.
.
Veel liefs
Rian
.